Don Shirley

 Donald Walbridge Shirley (ur. 29 stycznia 1927r w Pensacola, zm. 6 kwietnia 2013r w Nowym Jorku) - amerykański pianista jazzowy i klasyczny oraz kompozytor. Nagrał wiele utworów dla wytwórni Cadence Records w latach 50. i 60-tych XX wieku, eksperymentując muzyką jazzową z wpływem muzyki klasycznej. Napisał wiele symfonii organowych, koncertów fortepianowych, koncertów wiolonczelowych, trzy kwartety smyczkowe, jednoaktową operę, utwory na organy, fortepian i skrzypce, a także poemat symfoniczny na podstawie powieści Finneganów tren Jamesa Joyce’a z 1939 oraz zbiór „wariacji” opartych na operze Orfeusz w piekle z 1858r.


Urodzony w Pensacola na Florydzie, Shirley był obiecującym uczniem grającym na fortepianie. Mimo że nie stał się sławny na początku swojej kariery, zyskał ją później, mieszając w swoich utworach różne tradycje muzyczne.

W latach 60-tych, Shirley wykonał wiele tras koncertowych, niektóre w stanach na Głębokim Południu. Zatrudnił on ochroniarza klubu striptizerskiego Tony’ego „Lip” Vallelonga jako osobistego kierowcę i bodyguarda. Ich historia została przedstawiona w filmie Green Book (2018), w którym w Shirleya wcielił się Mahershala Ali.
Donald Walbridge Shirley urodził się 29 stycznia 1927 w Pensacola na Florydzie. Rodzice byli jamajskimi imigrantami - Stella Gertrude (1903–1936), nauczycielka, i Edwin S. Shirley (1885–1982), kapłan episkopalny.

Shirley zaczął grać na fortepianie w wieku dwóch lat. Przez pewien czas chodził do Virginia State University i Prairie View A&M University, później studiował u Conrada Berniera i Thaddeusa Jonesa w Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie, D.C., w którym otrzymał bachelor’s degree z muzyki w 1953.

Jako „Dr. Shirley” otrzymał dwa honorowe doktoraty.

Miejsce urodzenia jest czasami błędnie podawane jako Kingston, ponieważ wytwórnia reklamowała go jako urodzonego na Jamajce. Według niektórych źródeł, Shirley wyruszył w podróż do Związku Radzieckiego, by podjąć naukę w Konserwatorium Petersburskim. Nawiązując do bratanka, Edwina, wydawnictwo błędnie myślało, że studiował w Europie „aby był tolerowany w miejscach, w których osoba ze szkoły dla czarnoskórych nie zdobyłaby żadnej sławy”.

W 1945, w wieku 18 lat, Shirley zagrał I koncert fortepianowy Czajkowskiego wraz z Bostońską Orkiestrą Symfoniczną. Rok później, Shirley wykonał jedną ze swoich kompozycji z Londyńską Orkiestrą Filharmoniczną.

W 1949 otrzymał zaproszenie od haitańskiego rządu, aby zagrać Exposition internationale du bicentenaire de Port-au-Prince, a także prośbę ówczesnego prezydenta Dumarsaisa Estimé’a i arcybiskupa Josepha-Marie’a Le Gouaze’a o ponowny występ tydzień później.

Shirley ożenił się z Jean C. Hill w hrabstwie Cook 23 grudnia 1952; później się rozwiedli.

Zrażony brakiem perspektyw dla czarnoskórych muzyków wykonujących muzykę poważną, Shirley zrezygnował z kariery pianisty. Studiował psychologię na Uniwersytecie Chicagowskim i zaczął pracować w Chicago jako psycholog. Tam też wrócił do muzyki. Otrzymał dotację na studiowanie zależności między muzyką a przestępczością osób nieletnich, która zwiększyła się w okresie powojennym, na początku lat 50-tych XX wieku. Grając później w małym klubie, eksperymentował z dźwiękiem, aby zobaczyć reakcję widowni. Publiczność była nieświadoma eksperymentów, studenci zaś mieli na celu ocenić ich odczucia.

Dzięki zaproszeniu od Arthura Fiedlera, Shirley wystąpił z Boston Pops Orchestra w Chicago w czerwcu 1954r. W 1955r zagrał z NBC Symphony Orchestra na premierze koncertu fortepianowego Duke’a Ellingtona w Carnegie Hall. Wystąpił także w programie telewizyjnym Arthur Godfrey and His Friends.

Debiutancki album Tonal Expressions został wydany przez wydawnictwo Cadence Records. W 1955r zdobył 14. miejsce w liście najlepiej sprzedających się albumów pop   magazynu Billboard. W latach 50. i 60-tych nagrał wiele albumów (dla Cadence Records), eksperymentując muzyką jazzową z klasyczną. W 1961 singel „Water Boy” osiągnął 40. pozycję w liście Hot 100 i utrzymywał się na niej przez 14 tygodni. Wystąpił w nowojorskim klubie nocnym Basin Street East, w którym Duke Ellington usłyszał go i zaczęli się przyjaźnić.

W latach 60-tych, Shirley odbył wiele tras koncertowych, niektóre z nich na południu Stanów Zjednoczonych, mając nadzieję, że swoimi występami zmieni niektórym zdanie na swój temat. Na pierwszą trasę koncertową w 1962r, zatrudnił nowojorskiego ochroniarza Tony’ego „Lip” Vallelonga jako osobistego kierowcę i bodyguarda. Ich historia została przedstawiona w filmie Green Book (2018; nazwa pochodzi od przewodnika dla czarnoskórych kierowców, segregowanych rasowo w Stanach Zjednoczonych.

Film dyskusyjnie przedstawia Shirleya skłóconego ze swoją rodziną i wyalienowanego od innych Afroamerykanów. Żyjący członkowie rodziny Shirleya zaprzeczyli temu, stwierdzając, że był zaangażowany w ruchu praw obywatelskich, wziął udział w marszach od Selmy do Montgomery i znał także innych artystów i przywódców afroamerykańskich. Miał trzech braci, z którymi (według rodziny) utrzymywał kontakt. Pisarz David Hadju, który spotkał się i zaprzyjaźnił z Shirleyem w latach 90-tych dzięki kompozytorowi Lutherowi Hendersonowi, napisał: „człowiek, którego znałem, znacząco różnił się od postaci Aliego, który przedstawił go z drobiazgową elegancją w Green Book. Trudny w odbiorze, ale dosadny, żywy, samoobronny i nietolerujący braku perfekcyjności we wszystkim, on był tak złożony i niepodzielny jak jego sui generis muzyka”.

Pod koniec 1968 Sharley zagrał koncert Czajkowskiego wraz z Detroit Symphony Orchestra. Pracował również z Chicagowską Orkiestrą Symfoniczną i National Symphony Orchestra. Pisał symfonie dla Filharmonii Nowojorskiej i Orkiestry Filadelfijskiej. Grał również jako solista z orkiestrą z teatru operowego La Scala z Mediolanu w programie dedykowanym dla twórczości George’a Gershwina. Igor Strawinski, kompozytor z Rosji, który był rówieśnikiem Shirleya, powiedział o nim: „Jego wirtuozeria jest godna Bogów”.

Shirley zmarł na chorobę serca 6 kwietnia 2013. Miał 86 lat.

Single
Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
Water Boy / Freedom	Don Shirley Trio	07.1961	-	40[14]	Cadence 1392	[written by Avery Robinson]
Lonesome Road/ Drown In My Own Tears	Don Shirley Trio	12.1961	-	A:100[1];B:116[1]	Cadence 1408	[A:written by E. V. Body, S. Williams][B:written by Henry Glover]