Les Paul & Mary Ford

Jego twórczość przypadła na okres działalności kilku innych słynnych gitarzystów: Cheta Atkinsa - świetnego muzyka z Nashville, balansującego między country a folkiem, znanego ze współpracy z Presleyem w latach 50. i z grupą Wings Paula McCartneya 20 lat później, Ala Caioli - typowego przedstawiciela muzyki rozrywkowej, lubującego się w nagrywaniu filmowej muzyki country'n'western i Berta Weedona - brytyjskiego session-mana, niezwykle biegłego technicznie, który tak na serio nie zaistniał w Stanach, najpierw za sprawą właśnie Paula i Atkinsa, a później przez dochodzącego do głosu Duana Eddy'ego.
 Otóż Les Paul bije na głowę - w moim przynajmniej przekonaniu - każdego z tych wirtuozów gitary. Przed wszystkimi stawia go wyborna technika gry, wszechstronność stylistyczna (od muzyki rozrywkowej przez country do rock'n'rolla), absolutnie nowatorskie wykorzystanie gitary, a wreszcie niekończąca się lista artystów, ba, największych mistrzów tego instrumentów, na których wywarł wpływ głównie za pośrednictwem swej gitary o nowoczesnej konstrukcji, zmuszającej do nowych technik gry.
Les Paul, a właściwie Lester William Polsfuss, urodził się 9 czerwca 1915 w miejscowości Waukesha w stanie Wisconsin. Swój niepospolity talent prezentował już jako 13-letni chłopiec podczas pierwszych występów. Pod koniec lat 30. założył trio, którego występy były stałym punktem programów radiowych i telewizyjnych stacji NBC. Paul już wówczas zachwycał swym niekonwencjonalnym sposobem gry, a zwłaszcza łatwością poruszania się w różnych gatunkach muzycznych: przede wszystkim country (wielki wpływ Gene'a Autry'ego), ale też bluesa a` la Sonny Terry i jazzu z częstymi refleksjami w stylu Djanga Reinhardta. Później występował wraz z żoną - piosenkarką Mary Ford; duet stał się jednym z największych fenomenów "show-biznesu" w Ameryce lat 50. W ciągu 10 lat - od 1948 do 1958 - oboje, lub Les solo, mieli 37 utworów w Top 40 listy popowej "Billboardu".
Les Paul był absolutnym nowatorem w zakresie techniki gry gitarowej; czynił to również przez stałe udoskonalanie modelu swej gitary, którą skonstruował po raz pierwszy w 1934. Najważniejsze modele wykonał w swym studiu w Hollywood w latach 1946-49. Kolejne prace doprowadziły go do stworzenia w 1952 pierwszej handlowej i seryjnie produkowanej wersji gitary elektrycznej "Les Paul model Gibson", bodaj najsłynniejszej na świecie, dającej nieporównywalne brzmienie i ustalającej nowoczesny sposób gry. Z jego nazwiskiem związane są również zupełnie nowe techniki nagraniowe, dziś podstawowe w każdym studiu, jak wielokrotne nakładanie dźwięków, stosowanie opóźnień, echa, przesunięć dźwięków, zmian szybkości taśmy i in.
Oczywiście prawie wszystkie jego utwory zestarzały się, większość uległa zapomnieniu, ale jego nazwisko znane jest dziś wszystkim miłośnikom muzyki, a lista gitarzystów, którzy przejęli jego nowatorski sposób grania i którzy ukazywali wspaniały świat rocka, grając na "Gibsonie" Lesa Paula składa się z samych mistrzów: Michael Bloomfield (m. in. z zespołu Paula Butterfielda), Peter Frampton, Jerry Garcia, Steve Howe, Mark Knopfler, Steve Miller, Jimmy Page, Joe Perry, Slash, Pete Townshend, Nancy Wilson (wokalistka, mandolinistka i oczywiście gitarzystka grup the Heart i Lovemongers), Link Wray i setki innych. W początkach kariery grali też na "Gibsonie" Jeff Beck, David Gilmour i Steve Morse, okazjonalnie - Eddie Van Halen. Do zagorzałych wielbicieli "Les Paula" należą Gary Moore (kupił go, czy też dostał, od samego Petera Greena i od tej pory zakochany jest w nim bezgranicznie) i Zbyszek Hołdys. Z premedytacją nie wymieniam kilku wielkich gitarzystów, grających na modelu Mistrza, dalekich od jego stylu gry (Eric C., Rick D., B. B. K., Frank Z.), aby nie pozostawić żadnych sugestii estetycznych między nimi. A sam Les Paul, 85-latek z Wisconsin, cieszy się dobrym zdrowiem i wciąż daje cotygodniowe koncerty w jednym z nowojorskich klubów.
Dorobek Lesa Paula zgromadzony jest na co najmniej kilku składankach. Żeby nie przesadzić z liczbą sprowadzanych ze Stanów jego albumów, polecam jeden, zdecydowanie najpełniejszy i przez to najciekawszy: "Best of the Capitol Masters" (Capitol 1991), nagrany z Mary Ford. Znajdziemy tam wszystko, co daje obraz klasy i wszechstronności artysty, a więc właśnie nowe techniki nagrywania partii gitarowych (przyspieszanie taśmy i wielokrotne nakładanie dźwięku w znanej kompozycji Felixa Arndta z lat I wojny światowej ("Nola") i wokalnych (połączenie unikatowego brzmienia gitary z wielokrotnie nałożonym głosem Mary w najpopularniejszej piosence w Stanach w 1951 "Tennessee Waltz" z repertuaru Patti Page), wspaniałe sola gitarowe, które stały się wskazówką dla gitarzystów wszystkich zespołów rock'n'rollowych (solówka w "How High the Moon" jest wyraźnie słyszalna w późniejszym, rock'n'rollowym przeboju wszechczasów, "Rock around the Clock" Billa Haleya, a szalenie szybko zagrane solo w optymistycznej piosence z lat I wojny "The World Is Waiting for the Sunrise" było nie do przebicia pod względem techniki gry w tym gatunku muzyki jeszcze przez wiele lat; być może to są właśnie najważniejsze utwory w dorobku Paula), wreszcie różnorodność stylistyczna - od romantycznych melodii ("Whispering"), przez standardy jazzu tradycyjnego ("Tiger Rag"), aż do country ("I'm a Fool to Care").
Warto również poszukać pojedynczych nagrań Les Paula na różnych płytach kompilacyjnych, jak "Jazz Club" (PGD/Verve 1990), gdzie wspaniale wykonuje "Moten Swing" i "Guitar Player Presents Legends of Guitar. Rock: the ‘50s" (Rhino 1990), na której gra obok Chucka Berry'ego, Duane'a Eddy'ego, Linka Wraya i in. Muzyka prezentowana przez Les Paula, choć wspaniała, nie każdemu musi odpowiadać, ale nie odważyłbym się twierdzić, że są w jego dyskografii płyty złe.

Singles:

Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
It' s been a long,long time/Whose dream are you	Bing Crosby with Les Paul and His Trio	10.1945	-	1[2][16]	Decca 18 708	[written by Sammy Cahn/Jule Styne]
Rumors are flying/Them that has-gets [Andrews Sisters & Eddie Heywood]	Andrews Sisters with Les Paul	10.1946	-	4[13]	Decca 23 656	[written by Bennie Benjamin/George Weiss]
Nola /Jealous	Les Paul & Mary Ford	06.1950	-	9[17]	Capitol F 1014	[#3 hit by Vincent Lopez in 1922r;#39 hit by Billy Williams in 1959r][written by Felix Arndt]
Goofus /Sugar sweet	Les Paul & Mary Ford	10.1950	-	21[2]	Capitol F 1192	[#5 hit by Dan Russo in 1932r;#56 hit by Carpenters in 1976r][written by William Harold/Gus Kahn/Wayne King]
Tennessee waltz/Little rock getaway	Les Paul & Mary Ford	12.1950	-	8[14] side B:18[7]	Capitol F 1316	[#35 hit for Sam Cooke in 1964r][written by Pee Wee King/Redd Stewart][produced by Les Paul]
Mockin' Bird Hill/Chicken reel	Les Paul & Mary Ford	02.1951	-	2[24]	Capitol F 1373	[gold-US][written by Vaughn Morton][produced by Les Paul]
How high the moon/Walkin' and whistlin' blues	Les Paul & Mary Ford	03.1951	-	1[9][25]	Capitol F 1451	[gold-US][piosenka z musicalu na Broadway' u “Two for the show”][#76 hit for Ella Fitzgerald in 1960r][written by Nancy Hamilton/Morgan Lewis][produced by Les Paul]
Josephine /I wish i had never seen sunshine	Les Paul & Mary Ford	07.1951	-	12[12] side B: 18[6]	Capitol F 1592	[#3 hit for Tommy Dorsey in 1937r;#18 hit for Bill Black' s Combo in 1960r][written by Burke Bivens/Wayne King]
The world is waiting for the sunrise/Whispering	Les Paul & Mary Ford	08.1951	-	2[16] side B:7[16]	Capitol F 1748	[gold][#2 hit for Isham Jones in 1922r;#108 hit for Don Gibson in 1961r][written by Eugene Lockhart/Ernest Seitz][produced by Les Paul]
Just one more chance/Jazz me blues	Les Paul & Mary Ford	10.1951	-	5[13] side B:23[2]	Capitol F 1825	[#! hit for Bing Crosby in 1931r][side B:#9 hit for Original Dixieland Jazz Band in 1921r][written by Sam Coslow/Arthur Johnston][produced by Les Paul]
Jingle bells/Silent night	Les Paul & Mary Ford	12.1951	-	10[4]	Capitol F 1881	[#18 hit for Benny Goodman in 1935r;#74 hit for Perry Como in 1957r][written by James Pierpont]
Tiger rag/It' s a lonesome old town	Les Paul & Mary Ford	01.1952	-	2[12]	Capitol F 1920	[#1 hit for Original Dixieland Jazz Band in 1918r i Mills Brothers in 1931r][written by Harry De Costa/Edwin Edwards/James LaRocca/W.H.Ragas/Anthony Sbarbaro/Larry Shields][produced by Les Paul]
I' m confessin' [That i love you]/Carioca	Les Paul & Mary Ford	05.1952	-	13[11] side B:14[9]	Capitol F 2080	[#2 hit for Guy Lombardo in 1930r;#58 hit for Frank Ifield in 1963r][side B:#1 hit for Enric Madriguera in 1934r][written by Don Dougherty/Al Nelburg/Ellis Reynolds][produced by Les Paul]
Smoke rings/In the good old summertime	Les Paul & Mary Ford	06.1952	-	14[7] side B:15[7]	Capitol F2123	[#8 hit for Clyde McCoy in 1933r][side B:#1 hit for J.W.Meyers in 1902r][A:written by H.Eugene Gilford/Ned Washington][B:written by George Evans/Ren Shields][produced by Les Paul]
Meet Mister Callaghan/Take me in your arms and hold me	Les Paul & Mary Ford	08.1952	-	5[14] side B:15[8]	Capitol F 2193	[side B:#1 country hit for Eddy Arnold in 1950r][A:written by Eric Spear][B:written by Cindy Walker]
My baby' s coming home/Lady of Spain	Les Paul & Mary Ford	11.1952	-	7[10] side B:8[8]	Capitol F 2265	[side B:#5 hit for Ray Noble in 1931r][written by Sherma Feller/John Grady/William Leavitt][produced by Les Paul]
Bye bye blues/Mammy' s boogie	Les Paul & Mary Ford	01.1953	-	5[7]	Capitol F 2316	[#5 hit for Bert Lown in 1930r;#54 hit for Bert Kaempfert in 1966r][written by David Bennett/Chauncey Gray/Fred Hamm/Bert Lown][produced by Voyle Gilmore]
I' m sitting on top of the world/Sleep	Les Paul & Mary Ford	03.1953	-	10[6]	Capitol F 2400	[#1 hit for Al Jolson in 1926r][written by Ray Henderson/Sam Lewis/Joe Young][produced by Voyle Gilmore]
Vaya con dios [May god be with you]/Johnny [Is the boy for me]	Les Paul & Mary Ford	06.1953	7[4]	1[11][31] side B:15[2]	Capitol F 2486	[gold-US][#43 hit for Drifters in 1964r][written by Ines James/Buddy Pepper/Larry Russell][produced by Voyle Gilmore]
Don' cha hear them bells/The kangaroo	Les Paul & Mary Ford	11.1953	-	13[4]	Capitol F 2614	[written by Les Paul]
I really don' t want to know/South	Les Paul & Mary Ford	04.1954	-	11[10]	Capitol F 2735	[#1 country hit for Eddy Arnold in 1954r;#18 hit for Tommy Edwards in 1960r][written by Howard Barnes/Don Robertson][produced by Voyle Gilmore]
I' m a fool to care/Auctioneer	Les Paul & Mary Ford	07.1954	-	6[14]	Capitol F 2839	[#24 hit for Joe Barry in 1961r][written by Ted Daffan][produced by Voyle Gilmore]
Whither thou goest/Mandolino	Les Paul & Mary Ford	10.1954	-	10[9] side B:19[1]	Capitol F 2928	[written by Guy Singer][produced by Les Paul]
Hummingbird /Goodbye ,my love	Les Paul & Mary Ford	07.1955	-	7[13]	Capitol 3165	[written by Don Robertson][produced by Les Paul]
Amukiriki [The Lord Willing]/Magic melody	Les Paul & Mary Ford	11.1955	-	38[9] side B:96[2]	Capitol 3248	[A:written by Jay Livingston/B. Russell][B:written by Les Paul][produced by Les Paul]
Texas lady/Alabamy bound	Les Paul & Mary Ford	01.1956	-	91[2]	Capitol 3301	[written by Johnny Mann/Paul Sawtell][produced by Les Paul]
Moritat [Theme from Three penny opera]/Nuevo laredo	Les Paul & Mary Ford	02.1956	-	49[12] side B:91[1]	Capitol 3329	[A:written by Bertolt Brecht/Kurt Weill][B:written by Bill Carey/Johnny Hicks/Jim Lowe/Marvin Moore][produced by Les Paul]
Cinco robles [Five oaks]/Ro-Ro-Robinson	Les Paul & Mary Ford	01.1957	-	35[14]	Capitol 3612	[written by Sullivan, L./D. Wright][produced by Les Paul]
Put a ring on my finger/Fantasy	Les Paul & Mary Ford	08.1958	-	32[10]	Columbia 41 222	[written by Sid Jacobson/Lou Stallman][produced by Les Paul]
Jura [I swear i love you]/It' s been a long,long time	Les Paul & Mary Ford	04.1961	-	37[10] side B:105[3]	Columbia 41 994	[written by Halim Sinho][produced by Les Paul]

Albumy

Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
Les Paul's New Sound, Vol. 2	Les Paul & Mary Ford	09.1951	-	3[23]	Capitol H-286	[produced by Les Paul]
New Sound, Vol. 2	Les Paul & Mary Ford	09.1951	-	7[9]	Capitol	[produced by Les Paul]
Bye Bye Blues	Les Paul & Mary Ford	12.1952	-	2[17]	Capitol H-356	[produced by Les Paul]
The Hit Makers!	Les Paul & Mary Ford	06.1953	-	10[1]	Capitol T416	[produced by Les Paul]
Today's Top Hits,Vol.12	Les Paul And Mary Ford / Nat "King" Cole	12.1954	-	14[2]	Capitol	[produced by Les Paul]
Les Paul and Mary Ford	Les Paul & Mary Ford	12.1954	-	7[16]	Capitol 9121	[produced by Les Paul]
Les and Mary	Les Paul & Mary Ford	05.1955	-	15[6]	Capitol 577	[produced by Les Paul]