Dio

DIO, grupa amerykańsko-brytyjska. Powstała jesienią 1982 w Londynie z inicjatywy Ronniego Jamesa Dio (właśc. Ronald James Padavona; 10.07.1948, Portsmouth, New Hampshire) - voc, świetnego amerykańskiego wokalisty znanego z zespołów Elf, Rainbow i Black Sabbath. W pierwszym składzie znaleźli się też Vivian Campbell (25.08.1962, Belfast, Irlandia Północna) - g ze Sweet Savage, Jimmy Bain - b z Rainbow i Vinnie Appice (właśc. Vincent Appice; 1958, Staten Island, Nowy Jork) - dr z Black Sabbath.
W 1983 dołączył Claude Schnell - k. W 1986 Campbella, który kontynuował karierę w Whitesnake i Def Leppard, zastąpił Craig Goldie - g z zespołu Guiffra. W końcu lat osiemdziesiątych ustalił się skład, w którym oprócz lidera znaleźli się młodziutki debiutant Rowan Robertson (1971, Cambridge) - g, Jens Johansson - k z formacji Yngwiego Malmsteena, Teddy Cook - b z Powerhouse i Simon Wright (19.06.1963, Manchester) - dr z AC/DC. W 1991 grupa zawiesiła działalność, lider odnowił bowiem współpracę z Black Sabbath (Wright związał się wówczas z zespołem Rhinobucket, wykonującym utwory z repertuaru AC/DC).
Odrodziła się dwa lata później jako kwartet: Dio, Appice, Tracy G - g z World War III i Jeff Pilson - b z Dokken. A niebawem współpracę z nią nawiązał Scott Warren -k.W 1999r ukształtował się skład, w którym oprócz Dio, Goldiego, Warrena i Wrighta znaleźli się David "Rock" Feinstein - g, kuzyn i dawny partner lidera z Elf, oraz Larry Dennison - b. W tym samym roku na miejsce Dennisona wrócił Bain.
Po ukazaniu się w czerwcu 1983 pierwszego albumu, "Holy Diver", grupie zarzucono przywiązanie do hard-rockowych stereotypów, w szczególności zaś do stylów Rainbow i Deep Purple (Holy Diver, Don't Talk To Strangers, Invisible). Ronnie James nie krył jednak, że ma zamiar czerpać z pomysłów, które przyniosły sławę wymienionym zespołom, potrafił się zresztą zdobyć na żart - wplótł nazwę Rainbow w tytuł i tekst jednego z przedstawionych utworów (Rainbow In Tbe Dark). Tak czy inaczej, nawet recenzenci nastawieni krytycznie do Dio chwalili grupę za wyborną inwencję melodyczną oraz świetne rzemiosło, zwłaszcza za umiejętności lidera. A nie brakowało głosów zaliczających "Holy Diver" do hardrockowych arcydzieł. Płyta zyskała zresztą znaczną popularność - rozeszła się w liczbie ponad pół miliona egzemplarzy. A i towarzyszące jej single były niewielkimi przebojami: Holy Diver/Evil Eyes z sierpnia 1983 i Rainbow In The Dark/Stand Up And Shout (wersja koncertowa) z października tego roku.
Sukces grupy ugruntował album "The Last In Line" z lipca 1984, promowany singlami We Rock/Holy Diver (wersja koncertowa) z tego samego miesiąca i Mystery/Eat Your Heart Out (wersja koncertowa) z września. Większość kompozycji potwierdzała ambicję kontynuowania poszukiwań stylistycznych Rainbow (The Last In Line, One Night In The City). Zwracały uwagę utwory nieco ostrzejsze, bardziej dynamiczne i szybsze niż poprzednio (We Rock, Evil Eyes, I Speed At Night). Mogła się też podobać urozmaicona formalnie, wzbogacona np. orientalnym wstępem ballada hardrockowa Egypt - The Chains Are On, z tekstem na temat morderczej pracy niewolników w starożytnym Egipcie (to ona zainspirowała ilustrację okładkową oraz wystrój sceny podczas koncertów w tym czasie, z dziesięciometrowymi piramidami jako głównym elementem scenografii). Wyrazem uznania dla grupy było zaproszenie jej latem 1984 do udziału w kilku renomowanych europejskich festiwalach, np. w objazdowym Monsters Of Rock, w którym uczestniczyli też tacy wykonawcy, jak Ozzy Osboume, Gary Moore, AC/DC i Van Halen.
Nie zmienił wizerunku grupy album "Sacred Heart" z sierpnia 1985, mimo,że w wielu nagraniach uzyskała potężniejsze brzmienie niż dawniej, śmielej tez posłużyła się instrumentami klawiszowymi (np. Sacred Heart z baśniowym tekstem na temat przemijania, marzeń, tajemnic przeszłości - jego dotyczyła ilustracja na kopercie oraz zabudowa sceny w tym czasie, zdominowana przez niezwykłą, jakby średniowieczną budowlę, także Fallen Angels, Another Lie, Like The Beat Of A Heart). Miał nie mniejsze powodzenia niż poprzednie, czego nie można powiedzieć o towarzyszących mu singlach: Rock'n'Roll Children/Sacred Heart z sierpnia 1985 i Hungry For Heaven/King Of Rock And Roll z października tego roku, oraz czwórce: "The Dio EP" z maja 1986. Podczas jednego z koncertów tournee zorganizowanego w związku z promocją "Sacred Heart", w San Diego Sports Arena w Stanach Zjednoczonych, nagrano minialbum "Intermission", wydany w czerwcu 1986r. Zawierał on m.in. kompozycję Rock'n'Roll Children, wzbogaconą wiązanką dwóch utworów z repertuaru Rainbow - Long Live Rock i Man On The Silver Mountain. Ciekawostką było w jego programie jedno premierowe nagranie studyjne - niezbyt udane Time To Burn.
Następnym krokiem w karierze Dio była płyta "Dream Evil" z sierpnia 1987, mimo zmiany gitarzysty zbliżona stylistycznie do poprzednich (np. Night People, Overlove, Dream Evil, Sunset Superman), przez wielu fanów stawiana na równi z "Holy Diver" i "The Last In Line". Zdecydowanie wyróżniała się na niej rozbudowana formalnie kompozycja All The Fools Sailed Away, wzbogacona m.in. partią chóru chłopięcego i krótkim solem syntezatora, podobały się też utwory Overlove, When A Woman Cries oraz wybrane na singel I Could Have Been A Dreamer i Night People. Latem 1987 grupa była jedną z gwiazd festiwalu Monsters Of Rock w Castle Donington w Wielkiej Brytanii obok m.in. Metalliki, Anthrax i Bon Jovi.
Nagrany w odmłodzonym składzie, wydany w maju 1990 album "Lock Up The Wolves" był nie w pełni przekonującą próbą odświeżenia własnej konwencji stylistycznej. Ważnym źródłem inspiracji stał się dla Dio w tym czasie dorobek Black Sabbath - w repertuarze grupy dominowały utwory o cięższym brzmieniu, wolniejszych tempach i bardziej demonicznej atmosferze (np. Lock Up The Wolves, Evil On Queen Street). Także w tekstach pojawił się nowy motyw - spojrzenia za siebie, autorefleksji, samooceny (My Eyes, Night Music, Twisted), chociaż większość podejmowała wątki znane z poprzednich płyt (np. wypowiedź przeciwko siewcom zła i podżegaczom wojennym w Lock Up The Wolves, próba otrzeźwienia młodych ludzi skłaniających się ku myślom o samobójstwie w Hey Angel, studium szaleństwa w Why Are They Watching Me?, opowieść o domu nawiedzanym przez ducha w Evil On Queen Street). Całość robiła w każdym razie wrażenie dość wymęczonej i spotkała się z niezbyt przychylnym przyjęciem ze strony fanów. Albumowi towarzyszył singel Hey Angel/Walk On Water z czerwca 1990.
Jeszcze większym rozczarowaniem była nagrana po drugiej już przerwie w działalności płyta "Strange Highways" z października 1993, wyprodukowana przez Marka Fraziera, a nie jak zwykle przez samego Dio, i niestety rażąca dość archaicznym brzmieniem (np. Firehead, Hollywood Black, Bring Down The Rain). Przepadła na rynku; nikt nie docenił, że formacja bardziej niż kiedykolwiek urozmaiciła repertuar, znalazło się w nim miejsce nawet na utwór taki jak Jesus Mary And The Holy Ghost - heavymetalową groteskę stworzoną pod wrażeniem słynnej kompozycji 21st Century Schizoid Man zespołu King Crimson.
Świadectwem odzyskania przez grupę dawnej formy był natomiast wyprodukowany znowu przez lidera album "Angry Machines" z października 1986, pełen muzyki ostrzejszej, bardziej agresywnej i gniewnej, a także nowocześniej brzmiącej niż kiedykolwiek w przeszłości (np. Institutional Man, Black, Hunter Of The Heart, Big Sister, Double Monday, Golden Rules). Intrygowały też teksty, mocno osadzone w teraźniejszości, odarte z charakterystycznej dla dawnej twórczości Dio fantastycznej aury (np. Dying In America, Institutional Man, Don't Tell The Kids, Big Sister). Trasę, podczas której formacja promowała "Angry Machines", udokumentowano w marcu 1998 świetnym albumem "Dio's Inferno - The Last In Live", zawierającym utwory z wszystkich etapów kariery Ronniego Jamesa Dio, także wybrane z dorobku Rainbow (Man On The Silver Mountain) i Black Sabbath (Heaven And Heli, Mob Rules). Ponieważ jednak wielu fanów nie zaakceptowało nowoczesnej odmiany metalu z "Angry Machines", formacja zdecydowała się wrócić na płycie "Magica", zrealizowanej w końcu 1999 i wydanej w pierwszych tygodniach następnego roku, do muzyki, jaką grała w początkach kariery (np. Lord Of The Last Day, Fever Dreams, Losing My Insanity, Magica Vox).
Muzycy grupy Dio byli twórcami piosenki Stars, nagranej przy pomocy wielu gwiazd metalu, m.in. członków Iron Maiden, Judas Priest, Mótley Crue, Blue Óyster Cult, W.A.S.P., Dokken, Quiet Riot, Journey, Night Ranger i Queensryche, sygnowanej Hear'n'Aid, wydanej na płytach w ramach zapoczątkowanej przez Boba Geldofa akcji pomocy ofiarom głodu w Afryce (na singlu i na albumie "Hear'n'Aid", Mercury, 1986).
Craig Goldie zadebiutował jako solista albumem "Hidden In Plight Sight" (Grand Slamm, 1991).

Single
Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [UK]	Komentarz
Holy Diver/Evil Eyes	Dio	08.1983	72[2]	-	Vertigo DIO 112	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio][72.Mainstream Rock Tracks]
Rainbow in the Dark/Stand Up and Shout (live)	Dio	10.1983	46[3]	-	Vertigo DIO 212	[written by Ronnie James Dio, Vinny Appice, Jimmy Bain, Vivian Campbell][produced by Ronnie James Dio][14.Mainstream Rock Tracks]
We Rock/Holy Diver (live)	Dio	08.1984	42[3]	-	Vertigo DIO 312	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio]
Mystery/Eat Your Heart Out (Live)	Dio	09.1984	34[4]	-	Vertigo DIO 4	[produced by Ronnie James Dio][20.Mainstream Rock Tracks]
Rock 'N' Roll Children/We Rock (live)	Dio	07.1985	26[6]	-	Vertigo DIO 5	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio][26.Mainstream Rock Tracks]
Hungry for Heaven/King of Rock and Roll	Dio	10.1985	72[1]	-	Vertigo DIO 6	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio,Jimmy Bain][30.Mainstream Rock Tracks]
Hungry for Heaven/King of Rock and Roll	Dio	05.1986	56[2]	-	Vertigo DIO 6	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio,Jimmy Bain]
I Could Have Been a Dreamer/Night People	Dio	10.1987	69[1]	-	Vertigo	[written by Ronnie James Dio][produced by Ronnie James Dio,Craig Goldy][33.Mainstream Rock Tracks]
Hey Angel/Why Are They Watching Me	Dio	09.1990	94	-	Vertigo DIO 912	[written by Ronnie James Dio,Rowan Robertson][produced by Ronnie James Dio][72.Mainstream Rock Tracks]

Albumy
Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
Holy Diver	Dio	05.1983	13[15]	56[38]	Warner 23 836	[platinum][silver-UK][produced by Ronnie James Dio]
The Last in Line	Dio	07.1984	4[14]	23[35]	Warner 25 100	[platinum][silver-UK][produced by Ronnie James Dio]
Sacred Heart	Dio	08.1985	4[6]	29[29]	Warner 25 292	[gold][produced by Ronnie James Dio]
Intermission	Dio	06.1986	22[5]	70[16]	Warner 25 443	[produced by Ronnie James Dio]
Dream Evil	Dio	07.1987	8[5]	43[11]	Warner 25 612	[produced by Ronnie James Dio]
Lock up the Wolves	Dio	05.1990	28[3]	61[13]	Reprise 26 212	[produced by Ronnie James Dio,Tony Platt]
Strange Highways	Dio	02.1994	-	142[2]	Reprise 45 527	[produced by Ronnie James Dio]
The Very Beast of Dio	Dio	10.2000	-	-	Warner Bros./Rhino 79983	[gold][produced by Ronnie James Dio]
Killing the Dragon	Dio	05.2002	194[1]	199[1]	Spitfire 15 199	[produced by Ronnie James Dio]
Master of the Moon	Dio	09.2004	159[1]	-	Sanctuary (085-69912	[produced by Ronnie James Dio]
Holy Diver - Live	Dio	04.2006	174[1]	-	Eagle ER 20088-2	[produced by Ronnie James Dio]