Grateful Dead

 Tajemniczy Grateful Dead zadebiutowali jako Mother McCree’s Uptown Jug Champions. W 1965 r. zmienili nazwę na Warlocks, a ostateczna, legendarna („Wdzięczny Nieboszczyk”) powstała z dwóch wyrazów wybranych na ślepo ze Słownika Oxfordzkiego, które najwyraźniej przypadły do gustu zespołowi. Początkowo tworzyli go Jerry Garcia (właśc. Jerome John Garcia, ur. 1.08.1942 r. w San Francisco w stanie Kalifornia; gitara solowa), Bob Weir (właśc. Robert Hall, ur. 16.10.1947 r. w San Francisco; gitara rytmiczna), Phil Lesh (właśc. Philip Chapman, ur. 15.03.1940 r. w Berkeley w stanie Kalifornia; bas), Ron „Pigpen” McKernan (ur. 8.09.1945 r. w San Bruno w stanie Kalifornia, zm. 8.03.1973 r. w Corte Madera w Kaliforni; instr. klawiszowe) i Bill Kreutzman (ur. 7.04.1946 r. w Palo Alto w stanie Kalifornia; perkusja). 

Od początku kariery utożsamiani z „kwaśnym” halucynogennym rockiem z San Francisco, uczestniczyli w Acid Test - psychodelicznych seansach organizowanych przez pisarza Kena Keseya. Stanley Owsley, chemik, wytwarzający wówczas legalnie LSD, zaopatrywał w nie obficie członków zespołu. Półroczny, halucynogenny okres w dziejach grupy zarejestrowano na taśmach i udokumentowano w książce Toma Wolfe’a „The Electric Kool-Aid Acid Test”. Według autora, Grateful Dead „nie byli psychodelicznymi amatorami malującymi urokliwe obrazki, lecz oddanymi nauce uczestnikami badań”.
Wczesne nagrania, wyrastające z prostego rocka i rhythm’n’bluesa, ewoluowały w kierunku mieszaniny stylów, z typowymi dla grupy długimi poszukiwawczymi improwizacjami. Jeszcze przed nagraniem pierwszego albumu w 1967 roku Grateful Dead stali się głośnym zespołem kultowym. Wprawdzie z perspektywy produkcji płytowych lat dziewięćdziesiątych debiutancki longplay Grateful Dead brzmi topornie, był jednak jedną z pierwszych prób oddania atmosfery koncertów w warunkach studyjnych. 

Zdecydowany krok do przodu stanowiła druga płyta, Anthem Of The Sun, na której wykorzystano materiały z 17 koncertów i czterech studyjnych sesji. Suita, złożona z ambitnych tematów pod prowokującymi tytułami: „The Faster We Go, The Rounder We Get”, „Quadlibet For Tenderfeet”, była na owe czasy artystycznym ewenementem. Jaskrawa, nowatorska okładka z pracowni Kelley Mouse Studios (Altona Kelleya i Stanleya Mouse’a) stanowiła manifest nowej sztuki z San Francisco. Trzeci album, Aoxomoxoa - bardziej przystępny niż sugerowałby palindromiczny tytuł - zawierał tradycyjnie zbudowane tematy. Niektóre z nich, np. „China Cat Sunflower” czy subtelne „Mountains Of The Moon”, a także wykorzystanie stylizowanego na średniowiecze brzmienia klawikordu, zapowiadały „relaksowy” okres twórczości Grateful Dead.

 Coraz dłuższe, trwające sześć godzin koncerty składały się często z sześciu godzinnych utworów. Armia fanów (tzw. „Deadheads”) korzystała w pełni z czasu relaksu. Do dziś nie wiadomo, kto ćpał więcej - widownia czy muzycy na scenie. Ci drudzy potrafili jednak wznosić się na wyżyny instrumentalnej perfekcji. Ostre i wylewne gitarowe solówki Jerry’ego Garcii uzupełniała powikłana linia basu Lesha i śmiałe akordy gitary rytmicznej Weira. Z czasem do zespołu doszli: drugi perkusista Micky Hart i dodatkowy klawiszowiec Tom Constanten, wspomagający niezrównoważonego McKernana. Efektem był historyczny album Live Dead nagrany w 1970 r. Klasę zespołu potwierdza temat „Dark Star” - 23-minutowa nagrana na żywo improwizacja, podczas której muzyka czterokrotnie przycicha i narasta, by za każdym razem eksplodować crescendem w wykonaniu Garcii i jego partnerów. 

Dwa kolejne albumy - Workingman’s Dead i American Beauty- wykazały silny wpływ harmonicznych poszukiwań zespołu Crosby, Stills And Nash. W krótkich, utrzymywanych w klimacie country piosenkach na plan pierwszy wysuwała się gitara pedal steel Jerry’ego Garcii, uczestniczącego w tym czasie w nagrywaniu albumu Deja Vu Crosby, Stills, Nash And Young. „Nieboszczycy” powrócili jednak do spontanicznych koncertowych popisów, nagrywając drugi podwójny album, a po nim potrójny Europe 72. 

W 1973 r. zmarł wycieńczony chronicznym alkoholizmem McKernan. Zastąpił go-Keith Godchaux (ur. 19.07.1948 r. w San Francisco, zm. 21.07.1980 r. w Ross w Kalifornii; instr. klawiszowe, śpiew) z zespołu Dave’a Masona, który wraz z żoną wokalistką Donną (ur. 22.08.1947r w San Francisco) zrekompensował tragiczną stratę. Zdradzający jazzowe wpływy album Wake Of The Flood z 1973 r. stał się największym, jak dotąd, komercyjnym sukcesem formacji. Wyciszone brzmienie miało dominować również na kolejnyęh płytach. Z uśpienia wyrwał Grateful Dead dopiero nagrany w 1977 r. album Terrapin Station, któremu doświadczony producent Keith Olsen nadał soczyste, bardziej zinstrumentalizowane brzmienie.
 

Wciąż popularni podczas tras koncertowych Grateful Dead stopniowo zatracali indywidualność w nagraniach studyjnych. Lowell George trafił do zespołu jedynie dla nagrania funkowej płyty Shakedown Street. Również Keith i Donna Godchaux nie zadomowili się w grupie. Podczas forsownych tournees Donna zniszczyła sobie struny głosowe, a Keith popadł w ciężką narkomanię. Zespół rozstał się z nimi pod koniec 1979 r. Nagrany z nowym klawiszowcem Brentem Mydlandem (ur. 21.10.1952 r. w Monachium, RFN; zm. 26.07.1990 r. w Lafayette w Kaliforni) album Go To Heaven (1980) był mieszaniną disco i popu. Okładka płyty, prezentująca muzyków w białych garniturach, wywołała kąśliwe pytania wiernych „Deadheads”: „Have they gone soft?” („Czy przeszli na trawkę?”). Co ciekawe, pochodzący z tej kiepskiej płyty utwór „Alabama Getaway” trafił jako pierwszy od lat w dolne rejony amerykańskich list przebojów. W przeciwieństwie do większości eksperymentujących z narkotykami rówieśników, Grateful Dead mimo wszystko przetrwali jako zespół. Niestety, w 1982 r. Jerry Garcia popadł w uzależnienie od heroiny. Wyjaśnia to z perspektywy czasu jego senną grę na gitarze, muzyczną degrengoladę i lichą wokalizę. W połowie lat osiemdziesiątych, mimo towarzyszącej im wciąż legendy, Grateful Dead zatracili resztki stylu. Garcia załamał się i w 1986 r. był o krok od śmierci spowodowanej śpiączką cukrzycową.
 

Pierwszy po siedmioletniej przerwie studyjny album zespołu, In The Dark, emanował radością i ulgą spowodowaną wydobyciem się lidera z choroby. Zaskakujący powrót do formy zaowocował światowym przebojem „Touch Of Grey”. Garcia śpiewał w nim prosty, lecz uczciwy tekst swojego starego współpracownika Roberta Huntera: „Oh well a touch of grey, kinda suits you anyway, that’s all I’ve got to say, it’s allright” („Lata lecą, włos siwieje, nic nie wskórasz, tak się dzieje, jest jak jest”). Radosnemu refrenowi zespołu: „I will survive” („Przetrwamy”) odpowiadała publiczność: „We will survive” („A my z wami”)'. Grateful Dead namówiono nawet do nagrania wideoklipu, który zaprezentowany w MTV przysporzył grupie całe nowe pokolenie fanów. Lakoniczny Garcia oświadczył, że „zamurowało go” w obliczu takiej sławy. 

Dull To Last z 1989 r. był przeciętną płytą, ale podczas koncertów publiczność nadal dopisywała. Grateful Dead uznano wręcz za grupę posiadającą najbardziej oddanych wielbicieli w całej historii rock and roiła. W lipcu 1990 r. po zażyciu śmiertelnej dawki kokainy i morfiny zmarł Mydland. Był trzecim, grającym na instrumentach klawiszowych członkiem zespołu, odchodzącym w wyniku nagłej śmierci. Zastąpił go na krótko Bruce Hornsby, a po nim na stałe Vince Welnick. W 1990 r. katalog albumów zespołu powiększył się o nierówną płytę Without A Net. 

W kwietniu 1991 r. na rynku pojawiła się płyta Deadicated z utworami The Grateful Dead, w wykonaniu różnych artystów. Miesiąc później w sklepach rozpoczęła się sprzedaż kolejnego, koncertowego wydawnictwa Dead One From The Valut. We wrześniu tego samego roku longplayem Jerry Garcia Band zadebiutowała formacja o tej samej nazwie, w składzie: John Kahn (bas), Melvin Seals (klawisze), David Kemper (perkusja), Jackie La Branch (śpiew), Gloria Jones (śpiew) i oczywiście lider. Na tym nie koniec atrakcji - w grudniu firma Ace Records wydała w Wlk. Brytanii album Infrared Roses, kolekcję różnorodnych koncertowych nagrań Dead. Podobny charakter miała płyta Two From The Vault z maja 1992 r., z zapisem występu zespołu w Fillmore West w sierpniu 1968 r. 

W połowie 1992 r. aktywność Garcii nieco zmalała z powodu osłabienia organizmu na skutek - według słów jego rzecznika - „30 lat nałogowego palenia cameli”. Do biznesu powrócił na początku 1993 r., kiedy to wraz z macierzystą formacją wyruszył na kolejne amerykańskie tournee. W grudniu 1993 r. na rynku ukazała się płyta Dick’s Picks No. 1 - pierwsza z cyklu planowanych do wydania albumów „na żywo”. W sierpniu 1994 r. Bob Weir z Grateful Dead zasilił zespół The Band podczas występu na festiwalu „Woodstock ’94”.
Ponadczasowi Grateful Dead przetrwali wszystkie wiraże długiej kariery, a jeśli dopisze im zdrowie, nie raz jeszcze o nich usłyszymy.

Single
Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
Uncle John's Band/New Speedway Boogie	Grateful Dead	08.1970	-	69[7]	Warner 7410	[written by Jerry Garcia, Robert Hunter][produced by Bob Matthews,Betty Cantor,Grateful Dead]
Truckin'/Ripple	Grateful Dead	11.1971	-	64[8]	Warner 7464	[written by Bob Weir, Robert Hunter][produced by Steve Barncard,Grateful Dead]
Sugar Magnolia/Mr. Charlie	Grateful Dead	02.1973	-	91[2]	Warner 7667	[written by Jerry Garcia, Robert Hunter][produced by Bob Matthews,Betty Cantor,Grateful Dead]
The Music Never Stopped/Help On The Way	Grateful Dead	10.1975	-	81[5]	Grateful Dead 718	[written by Bob Weir,John Perry Barlow][produced by Grateful Dead]
Alabama Getaway/Far From Me	Grateful Dead	06.1980	-	68[6]	Arista 0519	[written by Jerry Garcia, Robert Hunter][produced by Gary Lyons]
Touch Of Grey/My Brother Esau	Grateful Dead	07.1987	-	9[15]	Arista 9606	[written by Jerry Garcia, Robert Hunter][produced by Jerry Garcia, John Cutler]

Albumy
Tytuł	Wykonawca	Data wydania	UK	US	Wytwórnia [US]	Komentarz
The Grateful Dead	Grateful Dead	05.1967	-	73[28]	Warner 1689	[produced by David Hassinger]
Anthem of the Sun	Grateful Dead	08.1968	-	87[17]	Warner 1749	[produced by David Hassinger,Grateful Dead]
Aoxomoxoa	Grateful Dead	06.1969	-	73[11]	Warner 1790	[gold-US][produced by Grateful Dead]
Live/Dead	Grateful Dead	01.1970	-	64[15]	Warner 1830	[gold-US][produced by Grateful Dead,Bob Matthews,Betty Cantor]
Workingman's Dead	Grateful Dead	06.1970	69[2]	27[26]	Warner 1869	[platinum-US][produced by Grateful Dead,Bob Matthews,Betty Cantor]
Vintage Dead	Grateful Dead	10.1970	-	127[10]	Sunflower 5001	[produced by Robert Cohen]
American Beauty	Grateful Dead	12.1970	27[2]	30[19]	Warner 1893	[2x-platinum-US][gold-UK][produced by Grateful Dead,Steve Barncard]
Historic Dead	Grateful Dead	06.1971	-	154[7]	Sunflower 5004	[produced by Robert Cohen]
The Grateful Dead	Grateful Dead	10.1971	-	25[12]	Warner 1935	[gold-US][produced by Grateful Dead,Bob Matthews,Betty Cantor]
Europe '72	Grateful Dead	12.1972	-	24[24]	Warner 2668	[2x-platinum-US]
History of the Grateful Dead, Volume One (Bear's Choice)	Grateful Dead	07.1973	-	60[11]	Warner 2721	[produced by Owsley Stanley]
Wake of the Flood	Grateful Dead	10.1973	-	18[19]	Grateful Dead 01	[produced by Grateful Dead]
Skeletons from the Closet: The Best of Grateful Dead	Grateful Dead	03.1974	-	75[10]	Warner 2764	[4x-platinum-US][produced by Stephen Barncard, Betty Cantor, David Hassinger,Grateful Dead, Bob Matthews]
From the Mars Hotel	Grateful Dead	07.1974	47[1]	16[20]	Grateful Dead 102	[produced by Grateful Dead]
Blues for Allah	Grateful Dead	09.1975	45[1]	12[13]	Grateful Dead 494	[produced by Grateful Dead]
Steal Your Face	Grateful Dead	07.1976	42[1]	56[9]	Grateful Dead 620	[produced by Grateful Dead]
Terrapin Station	Grateful Dead	08.1977	30[1]	28[16]	Arista 7001	[gold-US][produced by Keith Olsen]
What a Long Strange Trip It's Been	Grateful Dead	11.1977	-	121[8]	Warner 3091	[platinum-US][produced by Grateful Dead and Paul L. Wexler]
Shakedown Street	Grateful Dead	12.1978	-	41[19]	Arista 4198	[gold-US][produced by Lowell George]
Go to Heaven	Grateful Dead	05.1980	-	23[21]	Arista 9508	[produced by Gary Lyons]
Reckoning	Grateful Dead	04.1981	-	43[16]	Arista 8604	[produced by Dan Healy,Betty Cantor-Jackson,Jerry Garcia]
Dead Set	Grateful Dead	09.1981	-	29[11]	Arista 8606	[produced by Dan Healy,Betty Cantor-Jackson,Jerry Garcia]
In the Dark	Grateful Dead	07.1987	57[3]	6[34]	Arista 8452	[2x-platinum-US][produced by Jerry Garcia ,John Cutler]
Dylan & the Dead	Grateful Dead	02.1989	38[3]	37[11]	Columbia 45 056	[gold-US][produced by Jerry Garcia ,John Cutler]
Built to Last	Grateful Dead	11.1989	-	27[15]	Arista 8575	[gold-US][produced by Jerry Garcia ,John Cutler]
Without a Net	Grateful Dead	10.1990	-	43[12]	Arista 8634	[gold-US][produced by Phil Lesh ,John Cutler]
One from the Vault	Grateful Dead	05.1991	-	106[2]	Grateful Dead 40 132	[produced by Dan Healy]
Two from the Vault	Grateful Dead	05.1992	-	119[3]	Grateful Dead 40 162	[produced by Dan Healy]
Hundred Year Hall	Grateful Dead	10.1995	-	26[13]	Grateful Dead 40 202	[gold-US][produced by Phil Lesh ,John Cutler]
The Arista Years	Grateful Dead	11.1996	-	95[2]	Arista 18 934	[produced by Jerry Garcia, Lowell George]
Dozin' at the Knick	Grateful Dead	11.1996	-	74[4]	Arista 4025	[gold-US][produced by John Cutler, Phil Lesh]
Fallout from the Phil Zone	Grateful Dead	07.1997	-	83[3]	Grateful Dead 4052	[produced by John Cutler, Phil Lesh]
Live at the Fillmore East 2-11-69	Grateful Dead	11.1997	-	77[2]	Grateful Dead 4054	[produced by John Cutler and Phil Lesh]
So Many Roads (1965–1995)	Grateful Dead	11.1999	-	170[1]	Grateful Dead 14 066	[gold-US]
Ladies and Gentlemen... the Grateful Dead	Grateful Dead	10.2000	-	165[2]	Grateful Dead 14 075	[gold-US][produced by David Lemieux]
Nightfall of Diamonds	Grateful Dead	10.2001	-	196[1]	Grateful Dead 14 081	-
The Golden Road (1965–1973)	Grateful Dead	11.2001	-	191[1]	Warner 74 401	[gold-US]
Postcards of the Hanging	Grateful Dead	04.2002	-	120[1]	Grateful Dead 4069	-
Steppin' Out with the Grateful Dead: England '72	Grateful Dead	07.2002	-	160[2]	Grateful Dead 4084	[produced by David Lemieux,Jeffrey Norman]
The Very Best of Grateful Dead	Grateful Dead	10.2003	-	69[4]	Warner 73 899	[produced by James Austin,David Lemieux]
Rockin' the Rhein with the Grateful Dead	Grateful Dead	06.2004	-	75[1]	Grateful Dead 78 921	[produced by David Lemieux,Jeffrey Norman]
Truckin' Up to Buffalo	Grateful Dead	07.2005	-	137[1]	Grateful Dead 73 139	-
Live at the Cow Palace	Grateful Dead	02.2007	-	48[1]	Rhino 74816	[produced by David Lemieux, James Austin]
Three from the Vault	Grateful Dead	07.2007	-	112[1]	Rhino 79 983	[produced by Grateful Dead]
Rocking the Cradle: Egypt 1978	Grateful Dead	10.2008	-	35[1]	Rhino 79 908	[produced by Grateful Dead]
To Terrapin: Hartford '77	Grateful Dead	04.2009	-	59[2]	Rhino 6008	[produced by David Lemieux ]
Europe '72: The Complete Recordings	Grateful Dead	10.2011	-	193[1]	Rhino 6023	[gold-US][produced by David Lemieux]
Europe '72 Volume 2	Grateful Dead	10.2011	-	193[1]	Rhino 528639	[produced by Grateful Dead]
Spring 1990: So Glad You Made It	Grateful Dead	10.2012	-	157[1]	Rhino 53 222	[produced by Grateful Dead]
Sunshine Daydream	Grateful Dead	10.2013	-	19[1]	Rhino 536031	[produced by Grateful Dead]
30 Trips Around the Sun: The Definitive Live Story 1965–1995	Grateful Dead	10.2015	-	161[1]	Rhino	[gold-US][produced by Grateful Dead]
July 1978: The Complete Recordings	Grateful Dead	06.2016	-	62[1]	Rhino 554485	[produced by Grateful Dead]
Red Rocks: 7/8/78	Grateful Dead	06.2016	-	177[1]	Rhino 554486	[produced by Grateful Dead]
May 1977: Get Shown the Light	Grateful Dead	05.2017	-	33[1]	Rhino 557479	[produced by Grateful Dead]
Cornell 5/8/77	Grateful Dead	05.2017	-	25[2]	Rhino 557480	[produced by Grateful Dead]
Robert F. Kennedy Stadium, Washington, D.C., July 12 & 13, 1989	Grateful Dead	12.2017	-	64[1]	Rhino 562254	[produced by Grateful Dead]
The Best of the Grateful Dead Live	Grateful Dead	04.2018	-	167[1]	Rhino	-
Pacific Northwest '73–'74: The Complete Recordings	Grateful Dead	09.2018	-	88[1]	Rhino 572292	[produced by Grateful Dead]
The Warfield, San Francisco, California, October 9 & 10, 1980	Grateful Dead	04.2019	-	84[1]	Rhino 585396	[produced by Grateful Dead]
Giants Stadium 1987, 1989, 1991	Grateful Dead	10.2019	-	118[1]	Rhino 584633	[produced by Grateful Dead]
Ready Or Not	Grateful Dead	12.2019	-	172[1]	Rhino 596008	[produced by Grateful Dead]
Listen to the River: St. Louis '71 '72 '73	Grateful Dead	10.2021	-	122[1]	Rhino 645687	[produced by Grateful Dead]
Lyceum Theatre, London, England 5/26/72	Grateful Dead	08.2022	-	166[1]	Rhino	[produced by Grateful Dead]
In and Out of the Garden: Madison Square Garden '81, '82, '83	Grateful Dead	10.2022	-	159[1]	Rhino	[produced by Grateful Dead]